عبور از پوپولیسم اقتصادی به سمت وحدت ملی برای توسعه

دکتر محمدحسین شریف‌زادگان
استاد توسعه اقتصادی دانشگاه شهیدبهشتی

پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری از چند جهت دارای اهمیت ویژه‌ای است، مبارزات انتخاباتی و انعکاس آن در گروه‌های اجتماعی ایران سبب شد که مردم به خصوص طبقات متوسط جامعه در مقابل اتفاقاتی که رخ داد، رفتاری مدنی، عقلانی و در جهت توسعه کشور از خود بروز دهند.
١- بخش وسیعی از شهروندان ایرانی به خصوص طبقه متوسط اجتماعی نگران آینده کشور بودند و خود را بازیگر تغییر می‌پنداشتند و شرکت بالای ایشان در واقع مشارکت در «جنبش مدنی اجتماعی کوتاه‌مدت انتخابات» پاسخی قاطع به آن بود. ازسوی دیگر نباید صرفا به طرفداران روحانی نگاه کنیم، همه آنانی که در انتخابات شرکت کردند مشمول این مشارکت مدنی هستند و همگی بازیگران جنبشی بودند که به تقویت دموکراسی و وحدت ملی ایران یاری می‌رساند.
٢-  ایجاد رقابت سیاسی در فضایی که قانون انتخابات تعیین کرده بود و تحمل برخوردهای تند طرفین در فضایی که می‌تواند ظرفیت خشونت داشته باشد به شکل مدنی و دارای مدارا، رواداری و تحمل خود یکی از دستاوردهای این کارزار رقابتی انتخابات بود و می‌توان آن را مصداق «نبرد» نه «جنگ» (battle no war) دانست و محصول آن نیز به ارتقای رشد اجتماعی و سیاسی ایران یاری می‌رساند.
٣- این پیروزی نشان داد که ملت ایران تسلیم پوپولیسم اقتصادی نمی‌شود و نمی‌توان با حربه افزایش یارانه‌ها، افزایش غیرواقعی اشتغال و بالابردن خیالی درآمد ملی آنان را فریب داد. افزایش درآمد ملی و اشتغال آرزوی هر ایرانی وطن‌دوست و خواهان توسعه این سرزمین است ولی با توجه به واقعیت‌های اقتصادی ادعاهای چند برابر کردن درآمد ملی و اشتغال نه مورد تایید هیچ اقتصاددان با تجربه اقتصاد ایران است و نه با علم و عقل اقتصادی سازگار است. پرداخت یارانه‌ها به همه آحاد مردم اگر چه اصولا سیاست خوبی نیست باید یارانه‌ها صرفاً به گروه‌های فرودست برای تقویت قدرت خرید آنان آن هم به طور موقت تا توانمند کردن ایشان پرداخت شود. ولی با توجه به محدودیت‌های جدی دولت در تامین اعتبار ٤٣ هزار میلیارد تومان در سال در مقابل ٢٥ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی کشور، هرگز هیچ دولتی نمی‌تواند حداقل تا دو دوره چهارساله یارانه‌ها را باتوجه به وضع مالی دولت‌ها دو برابر کند.
٤- در زمان انتخابات از سوی رقبای آقای روحانی، جامعه را به ٤ درصد و ٩٦ درصد تقسیم می‌کردند، این کار یک کج سلیقگی سیاسی و اجتماعی بود، زیرا در دولت‌ها و کشورهای توسعه‌یافته سعی می‌شود تا جامعه به سمت از هم گسیختگی اجتماعی سوق پیدا نکند و به‌شدت از چند پارگی و طبقاتی شدن پرهیز می‌کنند. این سیاست همان سیاستی است که طرد شدگی اجتماعی یا حالت Social Exclusive  در جامعه را کاهش داده و در مقابل سیاست در برگیرندگی و ادغام همه گروه‌های اجتماعی را که امکان طردشدگی دارند را تحت عنوان سیاست ادغام یا دربرگیرندگی اجتماعی  Social Inclusive  را به اجرا درمی‌آورند. محصول این سیاست‌های کلان اجتماعی و سیاسی ایجاد به‌هم‌پیوستگی و انسجام اجتماعی و وحدت ملی است. دیدگاه ٤ درصد و ٩٦ درصدی دیدگاهی خطرناک است که خصومت اجتماعی و طبقاتی پر از نفرت و خشونت را در جامعه جاری می‌سازد و به زخم‌های کهنه فقر و غنا می‌دمد و نتایج آن نیز به حرکت درآمدن ارتش بیکاران در شهرها و ایجاد خشونت‌های هیجانی است. این سیاست‌ها حتما به ضرر منافع ملی و وضعیت و انسجام اجتماعی است و در شرایطی که کشور، برای توسعه اقتصادی و اجتماعی محتاج به هم پیوستگی همه اقشار اجتماعی است، سیاستی ضدتوسعه تلقی می‌شود. در این برهه تاریخی، ضرورت دارد حرف‌های نامناسب دوران انتخابات را فراموش کرد و اینگونه ادعاها که در خیال به زانو درآوردن رقیب ناشیانه عنوان شده است را به وحدت و یکدلی و سیاست دربرگیرندگی همه اقشار جامعه و البته سیاستگذاری برای کاهش فقر افزایش مشارکت اقتصادی و اجتماعی فرودستان و گروه‌های متوسط جامعه تبدیل کنیم.
٥- دولت پیروز از امروز دولت ٢٥ میلیون رای‌دهنده به خود نیست بلکه دولت همه کسانی است که رای به صندوق‌ها ریخته‌اند و البته کسانی که رای نداده‌اند، راه توسعه سرزمین، که تضمین‌کننده عزت ملی همه ایرانیان ساکن آن است از همدلی و وحدت و به هم پیوستگی اجتماعی می‌گذرد. دولت باید به عنوان دولت مدرن پاسخگوی همه نیازهای جامعه باشد. نیازهای اصلی که وظیفه آن با دولت است و خاستگاه سیاسی آن اهمیتی ندارد.
٦- تجربه نشان داده است دولت‌هایی که در ایران در دو دوره آمده‌اند، در دور دوم فرصت به ثمر رسانیدن اقدامات دور اول خود را پیدا می‌کنند. برای اینجانب با تجارب اندکی که از فراز و فرود دولت‌ها در ایران دارم، چشم‌انداز خوبی را برای انجام اقدامات توسعه‌ای در کشور توسط دولت آقای روحانی پیش‌بینی می‌کنم. این امر مستلزم برنامه‌ریزی اجرایی در درون دولت، به‌کارگیری همکارانی قوی‌تر از دولت قبل و توجه به سه امر مهمی که در گفتمان زمان انتخابات مطرح شد یعنی فساد و کاهش فقر و نابرابری و ایجاد اشتغال، خواهد بود.